การดำเนินการระบบ
การชำระเงิน
ระบบบาทเนต
(Bahtnet)
ระบบการหักบัญชีเช็คด้วยภาพเช็คและระบบการจัดเก็บภาพเช็ค
(ICAS)
เป็นโครงสร้างพื้นฐานทางการเงินเพื่อรองรับการโอนเงินมูลค่าสูงระหว่างสถาบันการเงินและสถาบันที่มีบัญชีเงินฝากกับ ธปท. ในลักษณะ Real-Time Gross Settlement (RTGS)
ประโยชน์ของการใช้
ระบบบาทเนต
ช่วยลดความเสี่ยงในการชำระดุลระหว่างสถาบันการเงินที่มีบัญชีเงินฝากกับ ธปท.
เพื่อให้การโอนเงินสำหรับบุคคลที่สามมีประสิทธิภาพ รวดเร็ว และปลอดภัย
ก่อนที่จะมีระบบบาทเนต การชำระเงินระหว่างสถาบันการเงินส่วนใหญ่จะดำเนินการโดยเช็ค ผู้รับโอนเงินจะไม่ได้รับเงินทันที
ผู้รับโอนเงินจึงมีความเสี่ยง เนื่องจากการชำระเงิน ไม่ได้มีผลสิ้นสุดทันที
สถาบันการเงิน และหน่วยงานที่สามารถใช้ระบบบาทเนต
ผู้ใช้บริการระบบบาทเนตจะต้องมีบัญชีเงินฝากที่ธนาคารแห่งประเทศไทย ซึ่งผู้ใช้บริการปัจจุบันประกอบด้วย ธนาคารพาณิชย์ สถาบันการเงินพิเศษของรัฐ บริษัทเงินทุน บริษัทหลักทรัพย์ หน่วยงานภาครัฐ บริษัทศูนย์รับฝากหลักทรัพย์ (ประเทศไทย) จำกัด และส่วนงานภายในของ ธปท.
ตามระเบียบ ธปท. ว่าด้วยการบริการบาทเนต พ.ศ. 2549 ผู้ใช้บริการของระบบสามารถจำแนกได้เป็น 2 ประเภทดังนี้
1) ผู้ใช้บริการที่ได้รับอนุญาตจาก ธปท. ให้ใช้บริการระบบาทเนตโดยใช้คอมพิวเตอร์ลูกข่ายของตนเอง (Direct Member)
2) ผู้ใช้บริการสมทบเป็นผู้ใช้บริการที่ได้รับอนุญาตจาก ธปท. ให้ใช้บริการระบบาทเนตภายใต้คอมพิวเตอร์ลูกข่ายของผู้ใช้บริการบาทเนตรายอื่น (Associated Member)
ณ มิถุนายน 2556 มีผู้ใช้บริการ 64 ราย ประกอบด้วยผู้ใช้บริการแบบ Direct member จำนวน 58 ราย และ Associated Member จำนวน 6 ราย
สมาชิกระบบการชำระเงิน ระบบบาทเนต
ช่องทางการเชื่อมโยงกับระบบบาทเนต
ผู้ใช้บริการบาทเนตสามารถเชื่อมโยงกับระบบบาทเนต ได้ 2 ช่องทาง ได้แก่
1) การเชื่อมโยงและรับส่งข้อความผ่านเครือข่าย S.W.I.F.T ซึ่งเป็นเครือข่ายสากลที่ใช้ในการส่งข้อความทางการเงิน ผู้ใช้บริการจะต้องส่งข้อความตามรูปแบบมาตรฐานของ S.W.I.F.T ทั้งนี้ ผู้ใช้บริการที่ใช้ระบบ S.W.I.F.T สามารถพัฒนาระบบงานภายในให้เชื่อมโยงกับ ธปท. โดยตรงในลักษณะ Straight-through Processing (STP) ได้
2) การเชื่อมโยงและรับส่งข้อความผ่าน BOT WEB PORTAL ในระบบ Electronic Financial Service (EFS) ของ ธปท.โดยใช้บริการ BAHTNET Service และผู้ใช้บริการที่ส่งข้อความผ่านช่องทางนี้สามารถส่งข้อความตามรูปแบบที่ ธปท. ได้พัฒนาขึ้นในรูปแบบที่มีลักษณะเดียวกับรูปแบบมาตรฐานของ S.W.I.F.T เช่นเดียวกัน อย่างไรก็ตาม ผู้ใช้บริการทุกสถาบันทั้งที่เป็นสมาชิก S.W.I.F.T. และที่ไม่เป็นสมาชิกจะต้องติดตั้ง BAHTNET Service เพื่อใช้ในการสอบถามข้อมูลที่เกี่ยวกับยอดคงเหลือหรือความเคลื่อนไหวของบัญชีเงินฝาก หรือบัญชีตราสารหนี้ รวมทั้งใช้ในการจัดการคิวสำหรับรายการที่ส่งผ่านระบบบาทเนตและการจัดการรายงานสิ้นวัน
ประเภทบริการในระบบบาทเนต
ระบบบาทเนตเปิดให้บริการทุกวันทำการธนาคารตั้งแตเวลา 8.30 น. ถึง 17.30 น. โดยมีบริการประเภทต่าง ๆ ดังนี้
![](images/bs-service-pic1.png)
1) การโอนเงิน
Funds Transfer
ผู้ใช้บริการสามารถสั่งโอนเงินจากบัญชีเงินฝากของตนที่ธนาคารแห่งประเทศไทยไปเข้าบัญชีเงินฝากของผู้ใช้บริการอื่นหรือโอนเงินระหว่างบัญชีของตนเองที่ธนาคารแห่งประเทศไทย
![](images/bs-service-pic2.png)
2) การโอนเงินเพื่อบุคคลที่สาม
Third Party Funds Transfer
ผู้ใช้บริการสามารถสั่งโอนเงินจากบัญชีเงินฝากของตนที่ธนาคารแห่งประเทศไทยไปเข้าบัญชีเงินฝากของผู้ใช้บริการอื่นหรือโอนเงินระหว่างบัญชีของตนเองที่ธนาคารแห่งประเทศไทย
![](images/bs-service-pic3.png)
3) การสอบถามข้อมูล
Inquiry
ผู้ใช้บริการสามารถใช้ระบบบาทเนตเรียกดูข้อมูลที่เกี่ยวกับบัญชีเงินฝากของตนที่ธนาคารแห่งประเทศไทย เช่น ยอดคงเหลือ ความเคลื่อนไหวในบัญชีและสอบถามรายการรับส่งข้อมูลที่รอดำเนินการและที่ดำเนินการสำเร็จแล้ว
![](images/bs-service-pic4.png)
4) การสื่อสารระหว่างกัน
Bilateral Communication
ผู้ใช้บริการสามารถส่งข่าวสารผ่านระบบบาทเนตไปยังผู้ใช้บริการอื่น ๆ ได้ตลอดเวลาที่ระบบเปิดให้บริการ
![](images/bs-service-pic5.png)
5) การประกาศข้อความ
Message Broadcast
โดยปกติจะเป็นการประกาศข้อความของธนาคารแห่งประเทศไทยถึงผู้ใช้บริการทั้งหมด หากผู้ใช้บริการรายใดต้องการส่งข่าวสารให้ผู้ใช้บริการทั้งหมดในระบบทราบก็สามารถขอให้ธนาคารแห่งประเทศไทยดำเนินการประกาศให้ได้
![](images/bs-service-pic6.png)
6) การชำระดุล
Multilateral Funds Transfer - MFT
เป็นกระบวนการโอนเงินพร้อมกันหลายฝ่ายที่ธนาคารแห่งประเทศไทยใช้ในการชำระดุลการหักบัญชีของผู้ใช้บริการ (ทำการ debit และ credit บัญชีพร้อมกัน) เช่น ดุลการหักบัญชีเช็คและดุลการโอนเงิน
วิธีการชำระดุล และการบริหารสภาพคล่อง
บาทเนตเป็นระบบการโอนเงินที่มีผลสมบูรณ์ทันที (Real Time Gross Settlement - RTGS) และเพิกถอนไม่ได้ระบบนี้ต้องอาศัยสภาพคล่องในปริมาณที่มากกว่าระบบที่เป็น Net Settlement ผู้ใช้บริการผู้สั่งโอนจะต้องมีเงินในบัญชีเงินฝากที่ธนาคารแห่งประเทศไทยเพียงพอจึงจะสามารถสั่งโอนเงินได้อย่างไรก็ตาม ในบางขณะผู้ใช้บริการผู้สั่งโอนอาจขาดสภาพคล่องชั่วคราวทำให้ไม่สามารถสั่งโอนเงินไดเพื่อแก้ปัญหาข้างต้นระบบบาทเนตจึงจัดให้มีกลไกเพื่อจัดการกับปัญหาดังกล่าวดังนี้
1) การจัดลำดับคำสั่งโอนเงิน
(Queuing Mechanism)
เพื่อช่วยในการจัดลำดับคำสั่งโอนเงินในกรณีที่ยอดเงินในบัญชียังมีไม่เพียงพอคำสั่งโอนเงินจะถูกจัดเข้าคิวรอไว้ก่อนจนกว่าจะมีเงินเพียงพอจึงจะดำเนินการตามความเหมาะสมของสภาพคล่องในขณะนั้น
2) ระบบ Gridlock Resolution
เพื่อแก้ปัญหาการติดขัดในคิวจากการขาดสภาพคล่องในระหว่างผู้สั่งโอนและผู้รับโอนระบบจะดำเนินการตรวจหารายการโอนเงินของผู้ใช้บริการที่มีการโอนให้ระหว่างกันตั้งแต่ 2 รายขึ้นไป หากยอดคงเหลือสุทธิในบัญชีเงินฝากรวมรายการโอนเงินที่ค้างอยู่ของแต่ละผู้ใช้บริการในกลุ่มมีค่าเป็นบวกระบบก็จะจัดการโอนเงินและบันทึกบัญชีรายการโอนเงินที่ทำได้พร้อมกันทันที
![](images/payment-action-05.png)
ค่าธรรมเนียม
ค่าธรรมเนียมการให้บริการกับลูกค้า
โดยผู้ใช้บริการที่ส่งข้อความมายังระบบบาทเนตโดยผ่านช่องทาง S.W.I.F.T นั้นจะต้องมีกระบวนการรักษาความปลอดภัยตามมาตรฐานของ S.W.I.F.T ซึ่งเป็นมาตรฐานสากลที่ยอมรับกันทั่วโลก
สำหรับผู้ใช้บริการบาทเนตซึ่งส่งข้อความมายังระบบบาทเนตโดยผ่านช่องทาง EFS จะมีระบบการรักษาความปลอดภัยโดยใช้เทคโนโลยี Digital
Signature โดย
ผู้ส่งข้อความจะต้องมี Private Key ใน Smart
Card ประจำตัวในการสร้าง Digital Signature กำกับในเอกสารอิเล็กทรอนิกส์ที่ส่งมายังระบบบาทเนต
ด้วยเทคโนโลยีดังกล่าวทำให้ระบบบาทเนตสามารถรักษาความลับพร้อมทั้งป้องกันมิให้ผู้อื่นที่ไม่มีส่วนเกี่ยวข้องล่วงรู้ข้อมูลได้
สามารถยืนยันและพิสูจน์ตัวตนของผู้ส่งและผู้รับรายการ ผู้ส่งและผู้รับไม่สามารถปฏิเสธความรับผิดได้
และสามารถรับรองความถูกต้องครบถ้วนของข้อมูลที่ส่งผ่านระบบ
รวมทั้งระบบบาทเนตยังมีการบันทึกข้อมูลที่รับ-ส่งในระบบอย่างต่อเนื่องเพื่อเก็บไว้เป็นหลักฐานด้วย
ค่าธรรมเนียมการใช้บริการระบบบาทเนต
1) ค่าธรรมเนียมสำหรับการใช้บริการบาทเนตรายเดือน
- ผู้ใช้บริการบาทเนตที่มีคอมพิวเตอร์ลูกข่าย 3,500 บาท
- ผู้ใช้บริการบาทเนตสมทบรายละ 500 บาท
2) ค่าธรรมเนียมสำหรับบริการแต่ละประเภทผ่านระบบบาทเนตและคำสั่งต่าง ๆ ผ่านระบบการเชื่อมโยงเพื่อชำระราคาหลักทรัพย์ โดย ธปท. จะคิดค่าธรรมเนียมและค่าปรับแต่ละประเภทตามจำนวนรายการที่เกิดขึ้นแยกตามช่วงเวลารายการมีผลสมบูรณ์
![](images/payment-action-06.png)
ธปท. ได้จัดสร้างศูนย์สำรองซึ่งห่างศูนย์บริการหลัก เป็นระยะทาง 50 กิโลเมตร โดยสำรองอุปกรณ์ Hardware และ Software ด้วยอุปกรณ์ชุดเดียวกับระบบงานจริง เพื่อให้ระบบสามารถให้บริการต่อได้โดยไม่หยุดชะงักเมื่อศูนย์บริการหลักขัดข้อง นอกจากนั้น ธปท. ได้จัดทำแผนฉุกเฉินเพื่อรองรับในกรณีที่ระบบบาทเนตขัดข้อง ทั้งในส่วนของ ธปท. และผู้ใช้บริการ ซึ่งมาตรการเหล่านี้ทำให้มั่นใจได้ว่าผู้ใช้บริการได้ใช้งานระบบที่มีความปลอดภัยสูงและได้รับบริการที่มีประสิทธิภาพ
เอกสารที่เกี่ยวข้อง
แบบแจ้งกำหนดระยะเวลาในการดำเนินการโอนเงินเพื่อลูกค้าของธนาคารผ่านบาทเนต
ทำความรู้จัก
"ระบบการชำระเงิน"
![](images/mark-rainbow.png)